آیا سونوگرافی به تنهایی می‌تواند سنگ صفرا را تشخیص دهد؟

سونوگرافی شکم (اولتراسوند) به‌عنوان اولین و مؤثرترین روش تشخیصی برای بررسی سنگ‌های صفراوی شناخته می‌شود. این روش با استفاده از امواج صوتی، تصویری دقیق از اندام‌های داخلی مانند کبد، کیسه صفرا و مجاری صفراوی ارائه می‌دهد؛ بدون آن‌که احتیاج به اشعه یا تزریق ماده حاجب داشته باشد.
در اغلب موارد اولتراسوند می‌تواند وجود سنگ در کیسه صفرا را با دقت بسیار بالا (حدود ۹۵٪) شناسایی کند و بنابراین برای اکثر بیماران به‌تنهایی کافی است. سنگ‌ها معمولاً در تصویر به‌صورت نقاط روشن همراه با سایه صوتی دیده می‌شوند که تشخیص آن برای پزشک سونوگرافی آسان است.
با این حال در برخی شرایط خاص ممکن است سنگ در مجرای صفراوی مشترک (CBD) یا در عمق بافت قرار گیرد؛ در این حالت تشخیص فقط با سونوگرافی دشوار شده و پزشک ممکن است برای بررسی دقیق‌تر از روش‌های دیگر استفاده کند.
بنابراین
برای بیشتر بیماران سونوگرافی شکم روش کافی و ایمن جهت تشخیص سنگ صفرا است؛
اما در موارد مشکوک یا پیچیده تصویربرداری تکمیلی برای تأیید تشخیص ضروری خواهد بود.
چنانچه قصد انجام سونوگرافی در شهرری را دارید می‌توانید به مرکز تصویربرداری مروارید ری مراجعه کنید.

گاهی نتایج اولتراسوند با علائم بیمار یا آزمایش‌های خونی تطابق کامل ندارد. در چنین شرایطی به منظور اطمینان از تشخیص و بررسی دقیق‌تر پزشک ممکن است تصویربرداری‌های تکمیلی را تجویز کند.

موارد نیاز به بررسی‌های بیشتر عبارت‌اند از

زمانی که سنگ در مجرای صفراوی مشترک (CBD) پنهان باشد و در اولتراسوند دیده نشود.
هنگامی که بیمار دچار زردی پوست و چشم، خارش شدید، تب یا حالت تهوع مداوم باشد و نتایج اولیه واضح نباشد.
اگر آزمایش‌های کبدی افزایش آنزیم‌هایی مانند آلکالین فسفاتاز و بیلی‌روبین را نشان دهند.
در مواردی که پزشک به التهاب یا انسداد صفراوی پیچیده‌تر مشکوک باشد.
در بیماران دارای وزن بالا یا نفخ شدید شکمی که دید اولتراسوند محدود است.
یا زمانی که نیاز به مشاهده‌ی دقیق مسیرهای صفراوی و عوارض احتمالی وجود دارد.

روش‌های تصویربرداری تکمیلی رایج

MRI صفراوی (MRCP): تصویری دقیق و سه‌بعدی از مجاری صفراوی و سنگ‌های مخفی ارائه می‌دهد.
سی‌تی‌اسکن شکم: برای بررسی التهاب یا عوارضی چون تورم یا عفونت اطراف صفرا کاربرد دارد.
اندوسونوگرافی (EUS): ترکیبی از آندوسکوپی و سونوگرافی است که سنگ‌های بسیار ریز را تشخیص می‌دهد.
این آزمایش‌ها معمولاً در بیمارانی که اولتراسوند نتواند پاسخ قطعی بدهد یا برای تصمیم‌گیری در مورد درمان (دارویی یا جراحی) انجام می‌شود.

این عارضه به دلیل تغییر در ترکیب طبیعی صفرا در کیسه صفرا به وجود می‌آید. صفرا مایعی است که توسط کبد تولید شده و به هضم چربی‌ها کمک می‌کند. اگر اجزای آن مانند کلسترول یا رنگدانه‌های صفراوی، تعادل خود را از دست بدهند ممکن است رسوب کرده و به مرور زمان سنگ‌های کوچک یا بزرگ صفراوی تشکیل دهند. علل اصلی ایجاد این عارضه عبارتند از:

افزایش کلسترول در صفرا

هنگامی‌که میزان کلسترول تولیدی توسط بدن بیش از ظرفیت حل‌کنندگی صفرا باشد کریستال‌های کلسترولی تشکیل شده و به مرور سنگ ایجاد می‌شود.

کاهش حرکات یا تخلیه ناقص کیسه صفرا

اگر کیسه صفرا به‌صورت کامل تخلیه نشود صفرا در آن راکد می‌ماند و زمینه‌ی رشد سنگ‌ها فراهم می‌شود. این حالت ممکن است در افراد کم‌تحرک یا پس از دوره‌های روزه‌داری طولانی دیده شود.

افزایش رنگدانه‌های صفراوی (بیلی‌روبین)

در بیماری‌هایی مانند کم‌خونی همولیتیک یا سیروز کبدی میزان بیلی‌روبین افزایش می‌یابد و باعث تشکیل سنگ‌های رنگدانه‌ای می‌شود.

چاقی و اضافه وزن

چربی زیاد در بدن باعث افزایش سطح کلسترول در صفرا و در نتیجه افزایش خطر تشکیل سنگ می‌شود. این عامل یکی از شایع‌ترین علل در جوامع امروزی است.

رژیم غذایی ناسالم

مصرف زیاد غذاهای چرب، سرخ‌کرده، فست‌فود و کم‌فیبر به‌طور مستقیم با افزایش خطر سنگ صفرا ارتباط دارد.

عوامل هورمونی و جنسیت

زنان بیش از مردان در معرض سنگ صفرا هستند؛ زیرا هورمون استروژن سطح کلسترول صفرا را بالا می‌برد. استفاده از قرص‌های ضدبارداری نیز می‌تواند خطر تشکیل سنگ را افزایش دهد.

بارداری

در دوران بارداری، تغییرات هورمونی باعث کند شدن حرکات کیسه صفرا و افزایش کلسترول صفرا می‌شود که احتمال پیدایش سنگ را بیشتر می‌کند.

سن بالا

خطر ابتلا به سنگ صفرا با افزایش سن، مخصوصاً پس از ۴۰ سالگی، بیشتر می‌شود.

سابقه خانوادگی و عوامل ژنتیکی

در خانواده‌هایی که سابقه سنگ صفرا وجود دارد، احتمال ابتلای سایر اعضا نیز بیشتر است.

کاهش ناگهانی وزن

رژیم‌های سخت یا جراحی‌های چاقی گاهی باعث افزایش غلظت صفرا و تسریع تشکیل سنگ می‌شوند.

این عارضه ممکن است تا مدت‌ها بدون علامت باقی بماند و تنها در هنگام حرکت یا انسداد مجرای صفراوی، علائم آزاردهنده ظاهر شوند. تشخیص به‌موقع این نشانه‌ها اهمیت زیادی دارد زیرا می‌تواند از بروز عوارض جدی مانند التهاب یا عفونت جلوگیری کند. علائم شایع این عارضه عبارتند از:
درد در قسمت فوقانی راست شکم
مهم‌ترین علامت سنگ صفرا، درد ناگهانی و شدید در سمت راست یا وسط شکم است که ممکن است تا پشت یا شانه راست انتشار یابد. این درد معمولاً پس از خوردن غذاهای چرب یا سنگین ایجاد می‌شود و بین چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد.
تهوع و استفراغ
تجمع صفرا و تحریک معده موجب حالت تهوع یا استفراغ مهار‌ناپذیر می‌شود؛ مخصوصاً در حملات صفراوی.
نفخ و سوءهاضمه
افراد مبتلا اغلب از احساس سنگینی، نفخ و گاز شکم پس از خوردن غذا شکایت دارند.
زردی پوست و چشم‌ها
اگر سنگ موجب انسداد در مسیر صفرا شود، صفرا به داخل خون برمی‌گردد و باعث زردی قابل مشاهده در پوست و سفیدی چشم‌ها می‌شود.
تغییر رنگ ادرار و مدفوع
انسداد صفراوی ممکن است باعث تیرگی ادرار و روشن شدن غیرطبیعی رنگ مدفوع شود.
تب و لرز
نشانه‌ی بسیار مهمی از التهاب یا عفونت کیسه صفرا است (کوله‌سیستیت حاد) و نیاز به اقدام فوری دارد.

علائم خطر که نیاز به مراجعه فوری دارند
اگر یکی از موارد زیر رخ دهد، بیمار باید در اسرع وقت به پزشک یا مرکز تصویربرداری مراجعه کند:
درد شدید و مداوم در شکم که بیش از چند ساعت طول بکشد
همراه بودن درد با تب، لرز یا زردی
تهوع و استفراغ شدید و مداوم
احساس پری یا نفخ طولانی پس از خوردن غذای چرب
رنگ ادرار تیره یا مدفوع بسیار روشن
ضعف عمومی یا بی‌حالی همراه با درد شکمی

سونوگرافی شکم روشی دقیق و ایمن برای تشخیص سنگ صفرا است و در بیشتر موارد می‌تواند به‌تنهایی پاسخ‌گوی نیاز تشخیصی باشد. این روش با بررسی کامل کیسه صفرا و مجاری صفراوی وجود سنگ التهاب یا انسداد را نشان می‌دهد. تنها در شرایطی که علائم شدید یا نتایج اولتراسوند مبهم باشد نیاز به آزمایش‌های تکمیلی مانند MRI صفراوی یا اندوسونوگرافی وجود دارد. شناخت علل ایجاد سنگ صفرا مانند تغذیه ناسالم چاقی و سابقه خانوادگی به پیشگیری کمک می‌کند. در صورت درد یا زردی شکم مراجعه فوری به پزشک بهترین تصمیم است.
اگر دچار علائم مشکوک به سنگ صفرا هستید انجام سونوگرافی شکم بهترین گام برای تشخیص دقیق است. در مرکز رادیولوژی و سونوگرافی مروارید ری با بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته و تیم متخصص امکان انجام انواع سونوگرافی‌های شکمی با دقت بالا فراهم است تا بیماران بتوانند با خیال آسوده روند درمان را آغاز کنند. لذا برای رزرو نوبت می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02156804080 اقدام نمایید.


منابع
clevelandclinic.org
mayoclinic.org