چه زمانی بعد از جراحی دیسک کمر باید تصویربرداری تکمیلی انجام داد؟

بعد از جراحی دیسک کمر بسیاری از بیماران تصور می‌کنند مسیر درمان به پایان رسیده است در حالی که مرحله پیگیری و ارزیابی وضعیت ستون فقرات اهمیت زیادی دارد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این پیگیری انجام تصویربرداری تکمیلی در زمان مناسب است تا روند بهبودی به‌درستی بررسی شود. در ادامه بررسی می‌کنیم که بعد از عمل چه زمانی باید تصویربرداری تکمیلی انجام داد:

در صورت روند بهبودی طبیعی
اگر درد کمر و پا به‌تدریج کاهش پیدا کند قدرت عضلات پا بهتر شود و علائم عصبی جدیدی ایجاد نشود معمولاً نیازی به تصویربرداری تکمیلی نیست. در این شرایط پیگیری با معاینه بالینی کفایت می‌کند.

وقوع درد شدید یا تشدیدشونده در هفته‌های اول
درد شدید و کنترل‌نشده به‌ویژه اگر همراه با ضعف پا باشد می‌تواند نشانه خونریزی، التهاب شدید یا عارضه جراحی باشد و انجام MRI زودهنگام را ضروری می‌کند.

بازگشت درد پا شبیه قبل از عمل
اگر پس از یک دوره بهبود درد سیاتیکی دوباره ظاهر شود یا شدت بگیرد احتمال عود دیسک مطرح می‌شود و تصویربرداری تکمیلی باید انجام شود.

ایجاد علائم عصبی جدید
بروز بی‌حسی پیشرونده، گزگز شدید، ضعف عضلانی جدید یا اختلال در راه رفتن از علائمی هستند که نیاز به بررسی تصویر‌برداری دارند.

اختلال در کنترل ادرار یا مدفوع
این علائم از موارد اورژانسی محسوب می‌شوند و باید فوراً با MRI بررسی شوند زیرا می‌توانند نشانه آسیب جدی به اعصاب نخاعی باشند.

عدم بهبود علائم تا ۶–۱۲ هفته بعد از جراحی
اگر پس از این بازه زمانی درد یا محدودیت عملکردی باقی بماند تصویربرداری ارزش تشخیصی بیشتری پیدا می‌کند و به تصمیم‌گیری درمانی کمک می‌کند.

شک به عفونت یا عوارض بعد از عمل
تب، درد مداوم، قرمزی محل جراحی یا افزایش درد شبانه می‌تواند مطرح‌کننده عفونت باشد و بررسی تصویربرداری را ضروری کند.

تصمیم‌گیری برای درمان مجدد
قبل از اقدامات درمانی پیشرفته یا جراحی مجدد تصویربرداری تکمیلی انجام می‌شود تا علت دقیق علائم مشخص شود.

انتخاب روش مناسب تصویربرداری بعد از جراحی دیسک کمر نقش مهمی در تشخیص صحیح علت تداوم یا بازگشت علائم دارد. هر روش تصویربرداری کاربرد مشخصی دارد و باید متناسب با وضعیت بالینی بیمار انتخاب شود. بهترین روش های تصویربرداری عبارتند از:

رادیوگرافی ساده ستون فقرات

عکس ساده برای بررسی راستای مهره‌ها، لغزش مهره‌ای و ناپایداری ستون فقرات پس از جراحی استفاده می‌شود. این روش معمولاً به‌صورت ایستاده یا در وضعیت خم و راست انجام می‌شود و بیشتر نقش تکمیلی دارد.

رادیوگرافی توتال اسپاین

رادیوگرافی توتال اسپاین امکان مشاهده کل ستون فقرات از گردن تا لگن در یک نما را فراهم می‌کند. این روش به‌ویژه برای بررسی تعادل کلی ستون فقرات، تغییرات جبرانی بعد از جراحی دیسک کمر و اختلال در الگوی ایستادن یا راه رفتن کاربرد دارد. فول اسپاین معمولاً به‌صورت ایستاده انجام می‌شود و در بیمارانی که دچار درد مزمن یا تغییر پوسچر شده‌اند اطلاعات ارزشمندی ارائه می‌دهد.

MRI ستون فقرات کمری (استاندارد طلایی)

MRI مهم‌ترین و دقیق‌ترین روش برای ارزیابی وضعیت اعصاب، دیسک بین‌مهره‌ای و بافت‌های نرم پس از جراحی است. این روش در بررسی علت درد باقی‌مانده، عود دیسک یا فشار مجدد روی ریشه‌های عصبی بیشترین ارزش تشخیصی را دارد. در بسیاری از بیماران MRI با تزریق ماده حاجب کمک می‌کند تا بافت اسکار جراحی از عود واقعی دیسک افتراق داده شود. نبود اشعه از دیگر مزایای این روش است.

سی‌تی‌اسکن (CT Scan)

سی‌تی‌اسکن بیشتر برای بررسی ساختارهای استخوانی کاربرد دارد. در بیمارانی که جراحی همراه با پیچ، پلاک یا فیوژن انجام شده است CT اطلاعات دقیقی از وضعیت مهره‌ها و ابزارهای فلزی ارائه می‌دهد اما در بررسی مستقیم اعصاب نسبت به MRI دقت کمتری دارد.

CT میلوگرافی (در موارد خاص)

در بیمارانی که امکان انجام MRI ندارند CT میلوگرافی می‌تواند وضعیت کانال نخاعی و ریشه‌های عصبی را نشان دهد. به دلیل تهاجمی بودن فقط در موارد محدود استفاده می‌شود.

تصویربرداری ستون فقرات قبل و بعد از جراحی دیسک کمر نقش‌های متفاوتی در تشخیص و پیگیری درمان دارد. آگاهی از این تفاوت‌ها به درک درست یافته‌های تصویربرداری و جلوگیری از تفسیر اشتباه کمک می‌کند.

هدف انجام تصویربرداری

قبل از عمل تصویربرداری برای تشخیص دقیق محل و شدت بیرون‌زدگی دیسک و تصمیم‌گیری درباره جراحی انجام می‌شود. بعد از عمل هدف ارزیابی نتیجه جراحی و بررسی علت تداوم یا بازگشت علائم است.

یافته‌های تصویری غالب

پیش از جراحی معمولاً بیرون‌زدگی دیسک و فشار روی عصب دیده می‌شود در حالی‌که پس از جراحی تغییراتی مانند التهاب و اسکار جراحی مشاهده می‌شود که می‌تواند طبیعی باشد.

تفسیر تصاویر

تصاویر قبل از عمل معمولاً ارتباط مستقیم‌تری با علائم بیمار دارند. بعد از جراحی تفسیر پیچیده‌تر است و نیاز به تجربه تخصصی دارد.

زمان انجام تصویربرداری

تصویربرداری قبل از جراحی در هر زمانِ وجود علائم قابل انجام است اما بعد از عمل معمولاً با فاصله زمانی مناسب و در صورت وجود نشانه‌های بالینی انجام می‌شود.

تأثیر در تصمیم درمانی

قبل از عمل تصویربرداری نقش تعیین‌کننده در انتخاب درمان دارد اما بعد از عمل صرفاً مکمل معاینه بالینی است و ملاک تصمیم‌گیری به‌تنهایی محسوب نمی‌شود.

دوره نقاهت پس از جراحی دیسک کمر به اندازه خود عمل جراحی اهمیت دارد و رعایت توصیه‌های پزشکی در این مرحله می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت درمان داشته باشد. بسیاری از بیماران انتظار دارند بلافاصله پس از عمل کاملاً بدون درد شوند در حالی که بهبود کامل به‌ویژه ترمیم عصب تحت فشار ممکن است چند هفته تا چند ماه زمان ببرد.

پس از جراحی وجود مقدار کمی درد، سفتی یا گزگز خفیف طبیعی است و معمولاً به‌تدریج کاهش می‌یابد. انجام تصویربرداری تکمیلی به‌صورت روتین توصیه نمی‌شود و تنها در صورت بروز علائم خاص با نظر پزشک انجام می‌گیرد. انجام زودهنگام و خودسرانه MRI می‌تواند باعث نگرانی بی‌مورد بیمار شود زیرا برخی تغییرات طبیعی پس از جراحی ممکن است به‌اشتباه به‌عنوان مشکل جدی تلقی شوند.

رعایت دستورالعمل‌های حرکتی اهمیت زیادی دارد. بیماران باید در هفته‌های اول از خم شدن، چرخش ناگهانی کمر، بلند کردن اجسام سنگین و نشستن طولانی‌مدت پرهیز کنند. بازگشت تدریجی به فعالیت‌های روزمره، مطابق برنامه‌ای که پزشک یا فیزیوتراپیست توصیه می‌کند به پیشگیری از عود درد کمک می‌کند. فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی مناسب نقش مؤثری در تقویت عضلات حمایت‌کننده ستون فقرات دارند.

در صورت بروز علائم هشدار مانند تشدید ناگهانی درد پا، ضعف پیشرونده، بی‌حسی گسترده یا اختلال در کنترل ادرار و مدفوع مراجعه فوری به پزشک ضروری است. پیگیری منظم و معاینه بالینی دوره‌ای حتی در صورت بهبود علائم بخش مهمی از مراقبت پس از جراحی به شمار می‌رود. در نهایت اصلاح سبک زندگی، کنترل وزن و رعایت اصول صحیح نشستن و بلند کردن اجسام کلید حفظ سلامت ستون فقرات در بلندمدت است.

بعد از جراحی دیسک کمر تصویربرداری تکمیلی زمانی ارزشمند است که به‌درستی و در زمان مناسب انجام شود. انجام زودهنگام یا بی‌مورد آن می‌تواند اضطراب بیمار را افزایش دهد در حالی که تأخیر در شرایط هشداردهنده خطرناک است. تصمیم نهایی باید همیشه بر اساس علائم بالینی و نظر پزشک متخصص گرفته شود.
مرکز رادیولوژی و سونوگرافی مروارید ری با بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته و تیم متخصص همراه مطمئن شما در دوران پس از جراحی دیسک کمر است. ما تلاش می‌کنیم با دقت بالا و پاسخ‌دهی سریع، آرامش و اطمینان را به بیماران بازگردانیم. برای دریافت مشاوره و رزرو نوبت تصویربرداری می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02156804080 اقدام نمایید.


منابع
ncbi.nlm.nih.gov
ajronline.org