چه عددی در سنجش تراکم استخوان به معنای پوکی استخوان است؟

سنجش تراکم استخوان یک آزمون تصویربرداری کم‌اشعه است که تراکم مواد معدنی موجود در استخوان را اندازه‌گیری می‌کند. این تست با دستگاه DEXA انجام می‌شود و نسبت به روش‌های قدیمی‌تر مانند عکس ساده یا سی‌تی‌اسکن بسیار دقیق‌تر است. خروجی این تست معمولاً شامل دو عدد مهم است: T-score و Z-score؛ اما معیار تشخیص پوکی استخوان T-score است.
در گزارش DEXA عدد T-score مشخص می‌کند که تراکم استخوان بیمار نسبت به یک فرد جوان و سالم چقدر کمتر است. سازمان بهداشت جهانی WHO معیار زیر را برای تشخیص تعیین کرده است:
T-score بین +1 تا -1: نرمال
T-score بین -1 تا -2.5: استئوپنی (کم‌تراکی استخوان)
T-score مساوی یا کمتر از -2.5: پوکی استخوان
بنابراین وقتی T-score به عدد -2.5 یا پایین‌تر می‌رسد تشخیص پوکی استخوان قطعی است.

چنانچه قصد انجام سنجش تراکم استخوان در شهر ری در یک مرکز مجهز را دارید می‌توانید به مرکز مروارید ری مراجعه کنید.

علائم هشداردهنده پوکی استخوان معمولاً دیر خودشان را نشان می‌دهند اما برخی نشانه‌ها می‌توانند هشدار اولیه باشند:
کاهش قد در طول زمان (بیش از ۲ سانتی‌متر)
کمردردهای مزمن یا ناگهانی، مخصوصاً اگر بدون دلیل مشخص ایجاد شود
قوز یا خمیدگی غیرطبیعی ستون فقرات (قوز پشت ناشی از شکستگی‌های فشاری مهره‌ها)
شکستگی با ضربه‌ی بسیار خفیف یا حتی بدون ضربه، به‌ویژه در مچ دست، لگن یا ستون فقرات
ضعف و کاهش قدرت عضلانی
مشکل در تعادل و افزایش احتمال زمین خوردن
نازک شدن استخوان‌ها در تصاویر رادیولوژی (نشانه‌ای که معمولاً پزشک اعلام می‌کند)

نکته مهم: پوکی استخوان غالباً بی‌صدا پیشرفت می‌کند؛ یعنی ممکن است تا زمانی که شکستگی رخ ندهد، علامت واضحی دیده نشود. اگر سن بالای ۵۰ سال دارید، یائسگی را پشت سر گذاشته‌اید، سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارید یا داروهای کورتونی مصرف می‌کنید بهتر است بررسی منظم تراکم استخوان (DXA) انجام دهید.

افرادی که مستعد این عارضه هستند شامل موارد زیر است:
سنین بالاتر
ریسک پس از ۵۰ سالگی افزایش می‌یابد؛ در زنان بعد از یائسگی شایع‌تر است.
زنان، به‌ویژه پس از یائسگی
کاهش ناگهانی استروژن یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد پوکی استخوان است.
سابقه خانوادگی پوکی استخوان یا شکستگی‌های کم‌ضربه
اگر والدین یا خواهر/برادر دچار پوکی استخوان باشند احتمال ابتلای فرد بالاتر است.
بدنی با جثه کوچک یا وزن کم
افرادی با BMI پایین بیشتر در معرض کاهش تراکم استخوان هستند.
کمبود کلسیم و ویتامین D
تغذیه ناکافی، کمبود آفتاب یا مشکلات جذب گوارشی ریسک را بالا می‌برد.
عدم فعالیت بدنی
بی‌تحرکی طولانی‌مدت، نشستن زیاد و ورزش نکردن باعث ضعف استخوان‌ها می‌شود.
مصرف داروهای خاص
به‌ویژه کورتون‌ها (پردنیزولون)، برخی داروهای ضدتشنج، کاهنده هورمون‌ها در سرطان سینه و پروستات.
سیگار و مصرف الکل
هر دو فرآیند ساخت استخوان را مختل می‌کنند.
بیماری‌های زمینه‌ای
تیروئید پرکار، پاراتیروئید پرکار، بیماری سلیاک، مشکلات کلیوی، روماتیسم مفصلی و برخی بیماری‌های گوارشی.
یائسگی زودرس یا برداشتن تخمدان‌ها
کاهش زودرس هورمون‌های زنانه خطر پوکی استخوان را هشداردهنده می‌کند.
کمبود تستوسترون در مردان
می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان شود.

تشخیص این عارضه شروع یک مسیر درمانی هدفمند است که با چند اقدام اصولی می‌توان از پیشرفت بیماری و خطر شکستگی جلوگیری کرد:

ویزیت پزشک برای تعیین شدت بیماری

پزشک با توجه به نتیجه DEXA (T-score) و عوامل خطر مثل سن، یائسگی، سابقه شکستگی و مصرف داروها شدت پوکی استخوان را مشخص می‌کند. این مرحله تعیین‌کننده نوع درمان است.

شروع درمان دارویی

بسته به شدت بیماری ممکن است یکی از این داروها تجویز شود:
بیس‌فسفونات‌ها (آلندرونیت، رزیدرونیت، زولدرونیک اسید)
دنوزوماب
درمان‌های هورمونی (در خانم‌های منتخب)
تری‌پاراتید یا رومی‌سوماب برای موارد شدید
نکته مهم: مصرف درست، نظم و رعایت دقیق دستورالعمل دارویی بسیار اهمیت دارد.

اصلاح سبک زندگی

دریافت کافی کلسیم (معمولاً 1000 تا 1200 میلی‌گرم روزانه)
دریافت ویتامین D (معمولاً 800 تا 2000 واحد در روز یا طبق نسخه پزشک)
انجام ورزش‌های تحمل وزن مثل پیاده‌روی و تمرینات قدرتی سبک
ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
اصلاح پوسچر و تقویت عضلات مرکزی برای کاهش خطر سقوط

پیشگیری از زمین‌خوردن

خیلی مهم به‌خصوص در سنین بالاتر:
استفاده از کفش مناسب
نور کافی در خانه
جمع کردن موانع و فرش‌های لغزنده
بررسی بینایی و داروهایی که باعث سرگیجه می‌شوند

ارزیابی علل زمینه‌ای

پزشک ممکن است آزمایش خون برای بررسی:
کمبود ویتامین D، اختلالات تیروئید، غدد پاراتیروئید، بیماری‌های گوارشی یا کلیوی انجام دهد تا علت پوکی استخوان مشخص شود.

برنامه‌ریزی برای سنجش مجدد تراکم استخوان

معمولاً هر ۱ تا ۲ سال بسته به شدت بیماری و نوع درمان تست DEXA تکرار می‌شود تا روند درمان کنترل شود.

آموزش بیمار

یادگیری علائم هشداردهنده شکستگی‌های خاموش (مثل کمر‌درد ناگهانی) و زمان مراجعه فوری به پزشک.

در سنجش تراکم استخوانT-score مهم‌ترین معیار برای تشخیص شدت کاهش تراکم استخوان است. بر اساس استانداردهای جهانی عدد -2.5 یا کمتر به معنای پوکی استخوان است و نیازمند ارزیابی و درمان پزشکی است. شناخت این اعداد به بیماران کمک می‌کند تصمیم‌گیری دقیق‌تری برای سلامت استخوان‌های خود داشته باشند.
مرکز رادیولوژی و سونوگرافی مروارید ری با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته DEXA و تیم متخصص رادیولوژی دقیق‌ترین سنجش تراکم استخوان را ارائه می‌دهد. در صورت نیاز به تفسیر گزارش، نوبت‌دهی سریع یا مشاوره می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 02156804080 اقدام نمایید. هدف ما ارائه خدمات علمی، دقیق و قابل اطمینان برای سلامت استخوان‌های شماست.


منابع
bonehealthandosteoporosis.org
theros.org